Zo stimuleer je het empathisch vermogen (ja, echt!) van je peuter

Jonge kinderen zijn van nature egocentrisch. Deze fase hoort bij de normale ontwikkeling: kinderen zien de wereld eerst door hun eigen ogen voordat ze dat kunnen door de ogen van een ander. Rond de leeftijd van twee jaar zijn veel kinderen ervan overtuigd dat anderen precies hetzelfde denken, vinden, en voelen als zij.

Als ouder of verzorger wil je uiteindelijk natuurlijk bereiken dat je kind verder kan kijken dan zijn eigen ervaring. We willen dat ons kind lief is voor de wereld. Een cruciaal onderdeel daarvan is empathie: het vermogen om de gevoelens van anderen te begrijpen, delen, en herkennen.

Zo kun je de groeiende empathie van je peuter ondersteunen:

Lees boekjes en praat over de gevoelens van de personages

Uit dit onderzoek uit 2016bleek dat fictie lezen het empathisch vermogen kan vergroten: “fictie is de simulatie van jezelf in interactie. Mensen die fictie lezen, leren anderen beter begrijpen”.

Wanneer je je kind voorleest, komen er veel herkenbare ervaringen voorbij (zoals vallen en jezelf pijn doen in de speeltuin), maar ook veel onbekende ervaringen (alles wat je peuter nog niet heeft meegemaakt). Door te lezen over herkenbare ervaringen, kan je kind zich verbonden gaan voelen met een personage en meeleven met de gevoelens die het personage ervaart. Nieuwe, onbekende ervaringen laten je kind kennismaken met emoties die hij misschien nog niet kent.

In de boekjes van Lovevery komen veel verschillende gevoelens terug, met echte personages en situaties waarin je kind zich kan herkennen. Je kunt tijdens het voorlezen vragen stellen over de personages en wat ze voelen. Jullie kunnen de emoties ook proberen te imiteren:

• “Het lijkt erop dat Max zich echt pijn heeft gedaan. Wat zou jij doen als je erbij was in de speeltuin? Hoe zou je hem kunnen troosten?”
• “Graham heeft er heel veel zin in dat zijn vriendjes en vriendinnetjes zijn verjaardag komen vieren. Jij bent over 9 maanden jarig, hè? Heb je er al zin in?”
• “Kijk, het meisje in het boekje Now That I’m Three heeft haar bord op de grond laten vallen. Ze zal wel geschrokken zijn! Hoe ziet je gezicht eruit als je schrikt?”
• REMOVE LINE

Stimuleer de onafhankelijkheid van je peuter

Tussen de 24 en 36 maanden begint je kind waarschijnlijk te begrijpen dat ze haar eigen persoontje is, en iemand anders is dan anderen. Dit is een belangrijke ontdekking voor haar! Kinderen worden geboren met het idee dat zij en hun verzorger één persoon zijn, en hebben de eerste paar jaar van hun leven nodig om daarvan los te komen.

De ontdekking dat je kind losstaat van jou is een van de beginfases van de empathische ontwikkeling. Naarmate je peuter minder afhankelijk wordt van anderen, begint ze steeds meer eigen ervaringen op te doen waardoor ze zich beter in anderen leert verplaatsen.

Met deze tips kun je haar nu al helpen om onafhankelijker te worden:

• Als je dit niet al doet, probeer jezelf dan aan te leren om je peuter eerst te vragen of je haar een knuffel mag geven. Door haar ruimte en lichaam te respecteren, laat je zien dat je haar ziet als een eigen persoontje dat haar eigen keuzes maakt.
• Laat haar jou zoveel mogelijk helpen. Op deze leeftijd is ‘hulp’ vaak langzaam, niet volledig, en soms simpelweg frustrerend. Toch is het goed voor het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van je peuter als ze jou met een kleine handveger en blik mag helpen vegen, of ingrediënten voor het avondeten mag mengen in een kom.
• Geef je peuter eerst even de tijd om haar tanden te poetsen voordat jij het afmaakt. Kinderen van twee kunnen hun tanden nog niet goed poetsen, maar door haar erbij te betrekken geef je haar het gevoel dat ze zelfredzaam en zelfstandig is.

Leer je peuter écht sorry zeggen

Wanneer je kind iemand kwetst of pijn doet, is de volgende stap vaak: meteen sorry zeggen. Maar dit is juist een mooie gelegenheid om het groeiende empathische vermogen van je kind te proberen toe te passen. De organisatie Zero to Threegeeft het volgende advies:

“Een meer betekenisvolle aanpak kan zijn om kinderen stil te helpen staan bij de gevoelens van de ander: ‘Sanne, zie je Sara? Ze kijkt heel verdrietig en ze moet huilen. Ze wrijft over haar arm waar jij haar hebt geduwd. Kom, dan gaan we even kijken hoe het met haar gaat’. Op deze manier leren kinderen het verband leggen tussen de handeling (duwen) en het gevolg (een vriendinnetje dat verdrietig is en moet huilen).”

Kinderen beginnen vaak rond de 24 maanden met iemand proberen te troosten die verdriet heeft. Dit is voor een groot deel imitatie, waarbij ze nadoen wat ze andere mensen hebben zien doen, maar toch is dit een belangrijk onderdeel van de empathische ontwikkeling. Zodra je kind een ander kan troosten, moedig haar dan aan om dit te doen wanneer ze iets goed te maken heeft (in plaats van alleen ‘sorry’ zeggen omdat het moet).

Erken de emoties van je kind

Een onderzoek uit 2018 naar emotieregulatie toonde aan dat kinderen empathie beter kunnen ontwikkelen wanneer ze zich meer verbonden voelen met hun eigen emoties, vooral negatieve emoties. Met andere woorden: het is veel makkelijker om aardig en meelevend te zijn richting anderen als je eerst je eigen gevoelens begrijpt. Deze dingen kun je eens proberen:

• Benoem de heftige gevoelens van je kind. Dit voelt misschien tegenstrijdig, maar als je beschrijft wat je ziet wanneer je kind het zwaar heeft, help je haar er sterker uitkomen en kan ze er de volgende keer misschien beter mee omgaan: “je wilde nog niet weggaan uit de speeltuin. Ik kan zien dat je daar erg door van streek bent. Ik begrijp waarom je je zo voelt, en ik kan me voorstellen dat je erg verdrietig en boos bent dat je moet stoppen met spelen”. Lees dit artikelover het benoemen van de emoties van je peuter voor nog meer voorbeelden.
• Praat vanuit de ik-vorm. Als je vanuit jezelf praat, leert je kind beter begrijpen dat jij andere ervaringen en emoties hebt dan zij: “het doet pijn als je me slaat, dus ik wil niet dat je dat doet”. Moedig je peuter aan om ook vanuit de ik-vorm te praten. Wanneer ze worstelt met haar woorden, geef haar dan een aanzetje, bijvoorbeeld “ik vond het niet leuk dat” of “ik ben verdrietig omdat”.
• Sta stil bij de dingen die ze goed doet. Als je kind haar best doet om lief te zijn tegen een ander, benoem dat dan: “ik zag dat je Marco een knuffel gaf toen hij verdrietig was. Dat vond ik heel lief van je, en ik kon zien dat je echt om hem geeft. Ik denk dat hij zich daarna al veel beter voelde”.

Toon zelf ook empathie en laat je emoties zien

Net zoals bij andere aspecten van het ouderschap geldt ook hier dat zelf het goede voorbeeld geven een van de beste manieren is om je kind empathie aan te leren. Dit kun je bijvoorbeeld doen door te vertellen wat je voelt als je zelf sterke emoties ervaart. Stel dat je geen parkeerplek kunt vinden, dan kun je zeggen “sorry dat ik even geen aandacht aan je besteed. Ik kan geen plek vinden om de auto te parkeren, en daardoor voel ik me boos en gefrustreerd. Ik adem even een paar keer rustig in, en dan zoek ik weer verder”.

This post is also available in: Deutsch English